Ο τσαλαπετεινός της Καρπάθου - Του Μανώλη Δημελλά

φωτογραφία: Καλλιόπη Μαλλόφτη
-Δεν κρύβεται, ούτε τρομάζει από την ανθρώπινη παρουσία!

Αντίθετα ερωτοτροπεί με την Άνοιξη, κάνει σκέρτσα, ένα σωρό νάζια, διαλέγει τον παθιασμένο καρπάθιο άνεμο για καβαλιέρο και έπειτα χορεύει ασταμάτητα μαζί του, τόσο που τον ξεθεώνει και εκείνος πέφτει, παραδίνεται πάνω στο άπειρο μωβ του.

Αυτός ο "αγριοπετεινός" ή "τσαλαπετεινός" αφήνεται χαδιάρικα στις πάντοτε αχόρταγες αισθήσεις μας.

Ακόμη και το νεκρό σώμα του γίνεται ένα ποίημα ηδονικής απόλαυσης, για όλους εμάς, του αμάθητους ηγεμόνες από τα τερτίπια της μάνας φύσης.

Όμως έχει κάποιο σνομπισμό, δεν θέλει τα δουλεμένα χωράφια! Διαλέγει τα λίγο παρθένα, τα πιο ακαλιέργητα εδάφη και αναπτύσεται μέσα τους.

Αυτός ο τσαλαπετεινός δεν έχει φτερούγες, δεν πετά, όμως πόσο παράξενο, στο λεπτό και ντελικάτο κορμάκι του κουβαλά ολάκερη την Άνοιξη!

Ο λόγος για ένα πανέμορφο λουλούδι, από εκείνα που δεν λογαριάζουν τις ανθρώπινες παντοδυναμίες! Τώρα είναι η εποχή του, ξεπηδά από τη γη της Καρπάθου και της Κάσου, έπειτα εξηγεί, δίχως κραυγές και μακριά από αγριάδες, ποιός είναι το αληθινό αφεντικό του πλανήτη.

Στον μύθο του Ρωμαίου ποιητή Πόπλιου Οβίδιου Νάσων, η Ceres, η ρωμαϊκή θεότητα του σπόρου και της συγκομιδής, (πρόκειται για τη δική μας Δήμητρα, τη Θεά της γονιμότητας και της Άνοιξης),

είχε ένα αγαπημένο ιερό δάσος κοντά στη Θεσσαλία.

Ένας μυθικός εγγονός του Θεού Ποσειδώνα, ο ασεβής Θεσσαλός Ερυσίχθονας, έκοβε ξύλα μέσα σε αυτό το Ιερό δάσος και πετσόκοψε την ιερή Βελανιδιά της Θεάς. Κατά μία εκδοχή, όταν κάποιοι προσκυνητές προσπάθησαν να τον σταματήσουν, πήρε τότε και το κεφάλι ενός άντρα.  Από το αίμα του, η Θεά Ceres (Δήμητρα) έκανε να ξεπηδήσουν μικρά φυτά σε σχήμα ξίφους, που τα ονόμασε γλαδιόλες.

Η Ceres στη συνέχεια τιμώρησε τον Ερυσίχθονα  σε αιώνια αχορταγιά! Αυτός κατέτρωγε τα πάντα, όμως ήταν πια καταδικασμένος σε αιώνια πείνα, έτσι κατέληξε να ξεσκίσει και να φάει το κορμί του!

Η κόρη του, η μάγισσα Μήστρα ήταν μπλεγμένη στη πείνα του, δραπέτευσε στο δάσος, και η Θεά Ceres την μετέτρεψε σε φυτό γλαδιόλας, για να φροντίζει τον άντρα που σκοτώθηκε από τον πατέρα της. Κάπως έτσι, σύμφωνα με τους μύθους, γεννήθηκε το φυτό!

Επιστημονικά η Γλαδιόλα είναι μονοκοτυλήδονο της οικογένειας των ιριδιδών (Iridaceae).

Η οικογένεια Iridaceae περιλαμβάνει περίπου 2000 είδη ταξινομημένα περίπου σε 65 γένη. Τα μεγαλύτερα σε αριθμό ειδών γένη της οικογένειας είναι: Gladiolus με 270 είδη, Iris με 260 είδη, Moraea με 200 είδη, Sisyrinchium με 150 είδη, Romulea με 100 είδη και Babiana και Crocus με 80 είδη.

Τα είδη της οικ. Iridaceae είναι διαδομένα σε όλες τις κλιματικές ζώνες τη γης, λείπουν όμως από τη Σιβηρία και τις Σκανδιναβικές χώρες και τις αρκτικές περιοχές. Το φυτό δεν συμπαθεί το κρύο!

Φύεται κυρίως στην ζεστή Νότια Αφρική όπου συναντάμε τα περισσότερα είδη, ωστόσο εγγενή αλλά και ενδημικά είδη της συναντάμε στην δυτική και κεντρική Ευρώπη, στην νοτιοδυτική περιοχή της Μεσογείου, στην κεντρική Ασία και στην βορειοδυτική και ανατολική Αφρική.

Το όνομα της προέρχεται από την λατινική λέξη gladius, που σημαίνει σπαθί (ξίφος, άλλωστε η επιστημονική ονομασία του φυτού είναι Ξιφίον), όχι άδικα αφού το στέλεχος της μοιάζει με μια λεπίδα σπαθιού.

Για το θέμα συναντάμε σχετικές αναφορές στο σπουδαίο έργο του Πλίνιου του Πρεσβυτέρου, «Φυσική Ιστορία» (Naturalis Historia).

Η γλαδιόλα θεωρείται ως το συμβολικό λουλούδι των Ρωμαίων μονομάχων. Μάλιστα αρχαίοι Ρωμαϊκοί θρύλοι αναφέρουν ότι οι γλαδιόλες είχαν ακόμη και μαγικές δυνάμεις!

Μπορούσαν να κάνουν αήτητο τον μονομάχο που θα τις έχει πάνω του, μέσα στην αρένα, την ώρα της μάχης.

Για αυτό άραγε ο ληστής Θεόδωρος Βενάρδος διάλεξε μια ανθοδέσμη από δέκα κόκκινες γλαδιόλες και εκεί έκρυψε την καραμπίνα με την οποία πραγματοποίησε τη ληστεία στο υποκατάστημα της Εθνικής τράπεζας στα Σεπόλια στις 17 Μαϊου 1974; και έτσι έμεινε στην ιστορία με τον χαρακτηρισμό  "ο γοητευτικός ληστής με τις γλαδιόλες".

Η γλαδιόλα συμβολίζει το σθένος και την δύναμη του χαρακτήρα. Επίσης το άνθος της συμβολίζει την ανάμνηση, το πάθος, αλλά και την αγάπη.

Ο Λέσβιος φιλόσοφος Θεόφραστος, συγγραφέας της βοτανικής, αναφέρει ότι βολβοί Gladiolus τρώγονται!

Αλλά και ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, έγραψε ότι από την εποχή του οι ρίζες γλαδιόλας είχαν χρήση στην ιατρική.

Η άγρια γλαδιόλα της Καρπάθου και της Κάσου (Gladiolus italicus) δεν είναι διάσημη όπως το ξαδερφάκι της στη Κοζάνη. Ο μοναδικός κρόκος, το σαφράνι όπως είναι πιο γνωστό, διαπρέπει στην παγκόσμια αγορά, τόσο στην μαγειρική, όσο και για τις φαρμακευτικές αλλά και τις αφροδισιακές του ιδιότητες.

Ο Καρπάθιος Τσαλαπετεινός κάνει παρέα με τους ταπεινούς Ασκολόμπρους, σιγοκουβεντιάζει και ρέεται με τις Καυκαλίθρες.

Χαίρεται να ρουφά την Άνοιξη, και μάλιστα φτάνει μέχρι το μεδούλι της, ενώ μαρτυριάρες μέλισσες, σβούροι και μπούμπουρες κάνουν ουρά για να τον τρυγίζουν!

Όσα σύμβολα κι αν φορτώσεις πάνω στο λουλούδι στέκουν λίγα, μπροστά στο δέος που σε πιάνει όταν αντικρύζεις τον χορό του.

Φτάνει ένα περπάτημα, έξω από στράτες και αμαξωτούς δρόμους, μια μικρή βόλτα στη Κάρπαθο, για να σε μπλέξει με έναν αθεράπευτο έρωτα.  Έναν έρωτα ζωής...

Πηγές

Γεωπόνος Γιάννης Λαχανάς

www.sfinaki.gr,

www.valentine.gr/mythology7_gr.php,

Βικιπαίδεια

voxgreece.blogspot.gr/2011/11/blog-post_23.html

fysiognwsia.blogspot.com/2012/08/gladiolus.html#ixzz3XCMWxjXN