Heeft een 15-jarige jongen een reusachtige Mayastad gevonden?

Nou ja: het moet alleen nog wel kloppen. En dat wagen experts toch te betwijfelen. 'Een verschrikkelijk voorbeeld van onzinwetenschap die het internet in vrije val raakt', oordeelt de vooraanstaande Maya-expert David Stuart van de Universiteit van Texas. 'Neem dit maar met een korrel zout zo groot als een Olmeken-hoofd', schrijft Tony DeLuca van de Universiteit van Colorado op de Facebookgroep Ancient Mesoamerica. De hoofden waarnaar hij verwijst zijn kolossale, precolumbiaanse stenen beelden uit Mexico.

William Gadoury, de tiener waarom het allemaal draait, deed zijn 'ontdekking' nadat hij zich afvroeg waarom Mayasteden eigenlijk allemaal 'weg van de rivieren, op marginale landen en in de bergen liggen', zegt hij tegen de Canadese krant Le Journal de Montreal - overigens eerder een boulevardblad dan een ernstige krant.

Daarop kreeg Gadoury het idee dat het misschien te maken had met de sterren. De Maya's waren immers geobsedeerd door de hemellichamen. Gadoury nam een kaart met 142 bij de Maya's populaire sterren, en begon die te schuiven over Google Earth, net zo lang tot de helderste sterren samenvielen met 117 bekende Mayasteden.

Nadat hij nog een extra sterrenbeeld had toegevoegd, vond hij een plek in de jungle waar wel een ster zat, maar geen stad. Totdat hij nog eens wat beter keek: er bleken op Google Earth op de plek in kwestie warempel vierkante vormen zichtbaar. De resten van een enorme stad, volgens Gadoury, die het oord K'aak Chi, 'vuurmond' in Mayataal doopte.

Verdacht

Maar het verhaal is al direct verdacht. 'Een van de grote problemen is dat het uitgangspunt, dat de steden ver weg zouden liggen van de rivieren, al niet klopt', zegt desgevraagd conservator Midden- en Zuid-Amerika Martin Berger van het Nationaal Museum van Wereldculturen. 'Vaak liggen steden wel degelijk langs rivieren, of in de buurt van kreekjes. Er is dus helemaal geen reden om te zoeken naar steden die niet aan rivieren liggen.'

Ronduit 'onzinnig' noemt Berger bovendien de gedachte dat er een of ander groot plan achter de lay-out van de steden zou zitten. 'Er was niet zoiets als één centraal geregeld Mayarijk. Dit waren allemaal rivaliserende koninkrijkjes, die hun steden niet gezamenlijk planden.' Als voorbeeld noemt hij de stad La Pasadita: die werd strategisch gebouwd tussen de steden Yaxchilan en Piedras Negras, als voorpost en ter verdediging. Niemand die daarbij op de sterren lette, wil Berger maar zeggen.

Op het weblog van de Stichting Skepsis 'Klopt Dat Wel?' maakt wiskundige Pepijn van Erp intussen gehakt van de methode van Gadoury. De scholier zou vooral bezig zijn de cijfers toe te redeneren naar de kaart. Zo zijn er zeker 25 plekken waar geen stad ligt die er volgens zijn methode wel had moeten zijn, en omgekeerd, talloze plaatsen waar wel ruïnes liggen maar geen overeenkomende sterren. 'Het lijkt mij teveel op creatief gereken aan de piramides', besluit Van Erp.

Maar het vierkantje dan? Bij nameting blijkt dat zo'n 200 bij 200 meter groot: aan de grote kant voor een plein of piramide. En, opvallend: verderop liggen nog enkele vierkanten. 

Dat lijkt niet erg op een stad, vindt onder meer Berger. 'Er was in dat gebied veel bewoning, dus het kán wel. En er zijn archeologen die Google Earth gebruiken om ruïnes daarvan terug te vinden', zegt hij. 'Maar de karakteristieke structuren die je dan verwacht, zijn terrassen in de bergen, of soms clusters van drie, vier gebouwen rondom een plaza.' 

In zijn reactie op Facebook is ook wereldexpert Stuart er snel uit: 'De vierkante structuur is inderdaad door mensenhanden gemaakt, maar het is een oud braakliggend maisveld, een milpa. De Maya's plotten hun steden niet naar de sterrenbeelden. Zulke patronen zien is een Rorschach-proces, aangezien er overal ruïnes zijn, en ook overal sterren.'

Niet dat de Canadese tiener er iets aan kan doen, benadrukt Stuart, die de jongen 'duidelijk slim en enthousiast' noemt. De boosdoeners zijn hier de experts, die Gadoury tegen zichzelf in bescherming hadden moeten nemen, vindt hij. 'Wat mij de rook uit de oren doet komen, is de onverantwoordelijkheid van de experts die hiermee de media hebben gezocht.'

Anderen maken er maar een lolletje van. 'Een of andere jongen heeft een verloren Mayastad gevonden', tweet een Britse moeder. 'En die van mij mist nog steeds de toiletpot bij het plassen.'

Eindoordeel:

Naschrift:

Het populair-wetenschappelijke maandblad New Scientist NL heeft inmiddels zijn eerdere bericht over de Mayastad teruggetrokken. Het nieuws bleek 'te mooi om waar te zijn', schrijft de redactie. 'Tot onze spijt zijn wij meegegaan in deze voorbarige conclusie. Onze welgemeende excuses,' aldus het blad.

Naschrift 2, 12 mei, 0:18 uur:

De vierkantjes op Google Earth zijn inderdaad gewoon verlaten akkertjes. Dat is, na vragen van De Volkskrant, ook de conclusie van twee vooraanstaande buitenlandse Mayadeskundigen die het gebied zeer goed kennen, omdat ze er al jaren onderzoek doen.

'We hebben veel informatie over de archeologie van zuidelijk Campeche in Mexico, waar deze plek ligt, door zeven veldseizoenen archeologische verkenningen onder mijn leiding en intense verkenningen door een Duits team,' mailt een van hen, de Sloveense hoogleraar archeologie Ivan Sprajc. 'Ik zie hier geen aanwijzingen voor grote archeologische structuren.'

Maya-expert en bekende 'televisiearcheoloog' Richard Hansen van de Universiteit van Utah schreef een monografie van het gebied. Hij wijst erop dat de vierkant vlakbij Uxul ligt, een Mayastad waar archeologen al jarenlang de vloer plat lopen. Nóg een stad was zeker opgevallen, stelt hij vast.

'Deze vierkant ziet eruit als wat men daar een huamil noemt, een kunstmatige open plek uit recente tijden voor eenvoudige landbouw', mailt Hansen desgevraagd. 'Het kan zelfs een verlaten kamp zijn van chiclero's (gom winnende arbeiders, red.)'