DE RUSSISCHE KUNSTOORLOG: EEN INTERVIEW MET VOINA

Het gaat niet zo lekker met Rusland op dit moment. De oorlogsjaren met rebellen en jihads in de zuidelijke Kaukasus-regio's hebben zelfmoordenaars naar Moskou en andere Russische steden gedreven. Steden die, als we sluwe zilvervos Julian Assange mogen geloven, in handen van de maffia zijn. De vrijheid van meningsuiting wordt streng gecontroleerd. Journalisten die het niet met de regering eens zijn, worden geslagen en soms zelfs vermoord. Het neerslaan van publieke demonstraties is aan de orde van de dag en kunstenaars worden aan de lopende band opgesloten omdat ze 'de staat in gevaar brengen'.

Voina is zo'n kunstenaarsgroep. 'Voina' is Russisch voor 'oorlog' en zoals de naam al doet vermoeden voert Voina oorlog met de Russische overheid. Door allerlei kunstpoetsen te bakken heeft het collectief er de laatste jaren alles aan gedaan om de regering te frustreren. Zo zette ze een orgie in scène in een museum, schilderde ze de beroemde 65 meter lange penis op een ophaalbrug tegenover het hoofdkwartier van de Federale Veiligheidsdienst en gooide ze katten naar medewerkers van McDonald's op de Dag van de Arbeid.

Onlangs was de staat de publieke vernederingen zat. In de herfst van vorig jaar arresteerde de Russische politie twee leiders van de groep, Oleg Vorotnikov en Leonid Nicolayev. Ze werden in hechtenis genomen omdat ze op heterdaad betrapt waren toen ze politiewagens aan het omduwen waren. Ze werden gevangen gezet na een typisch showproces, maar toen verscheen daar opeens een figuur uit de duisternis om de kunstenaars uit de klauwen van de Goelag-kakkerlakken te bevrijden: Banksy, die wat van zijn niet al te zuur verdiende geld in de strijd gooide om Vorotnikov en Nicolayev op borgtocht vrij te laten komen.

Helaas betekende dat voor Voina niet het einde van de problemen. Oleg en zijn vrouw Natalia Sokol werden op bruut aangevallen door veiligheidstroepen toen ze na een persconferentie onderweg naar huis waren. Zelfs hun twee jaar oude zoontje Kasper werd daarbij verwond. Vrijdag 1 april herhaalde deze gebeurtenis zich voor het oog van de media over de hele wereld. Reden genoeg voor mij om het grote interview dat ik onlangs met de Voina-prominenten hield op papier te zetten.

Vice: Wanneer en waarom is Viona opgericht?
Alexei Plutser-Sarno: De groep is opgericht door Oleg Vorotnikov en Natalia Sokol op 23 februari 2007. Ik sloot me in december van dat jaar bij hen aan nadat ik een avondje wodka gedronken had met Oleg. In februari 2008 deed ik mee aan één van de minder bekende acties van de groep, 'Fuck for the Heir Medvedev's Little Bear'. Die actie vond plaats vlak voor de verkiezing van president Medvedev. Ik ben die ene in dat pak met de hoge hoed die een zwarte vlag vasthoudt. Ik stond midden tussen de neukende activisten.

Katten gooien naar McDonalds-personeel.

Voor de buitenwereld lijkt het alsof Rusland steeds meer onderdrukkend wordt. Waarom zijn er niet meer groepen als Voina?
Oleg Vorotnikov: Wij zijn niet de enige jonge mensen die protesteren. Er zijn ook anarchisten en anti-fascisten die niet bang zijn om in actie komen. Zij blijven alleen relatief onbekend, omdat ze anoniem en in het geheim te werk gaan.
Alexei: De mensen zijn hier erg geïntimideerd. Oleg, Leonid en Natalia zijn moedige kunstenaars. Ze verstoppen zich niet en zijn niet bang voor de gevolgen van het systeem.

Wat zijn de doelen van de groep?
Alexei: We zijn linkse straattkunstenaars. Onze principes zijn eerlijkheid, lef en grootsheid. Onze meest indrukwekkende actie was 'Dick Captured by KGB!'. De piemel op de Liteinybrug was 65 bij 27 meter. Toen de brug opgehaald werd, schoot onze pik recht de lucht in. Recht tegenover het hoofdkwartier van de Federale Veiligheidsdienst (vroeger de KGB).
Natalia Sokol: Hij werd in 23 seconden geschilderd door negen activisten en er waren zeven bewakers op de brug. Die haastten zich gelijk naar ons toe, natuurlijk.

Denk je dat Voina een inspiratie is wat betreft het promoten van democratie en vrijheid in Rusland?
Oleg: Dankzij onze acties staan jonge mensen op in Rusland. We hebben één regel: elke actie moet grootser, indrukwekkender en gedenkwaardiger zijn dan de vorige.
Natalia: Het lijkt erop dat we steeds meer indruk maken op de Russische autoriteiten. Dat is waarschijnlijk de reden waarom ze ons zo graag uit de weg willen ruimen.

De verlichte schedel op het parlementsgebouw.

'Dick Captured by KGB!', een pik van 65 meter lang op de ophaalbrug tegenover het hoofdkwartier van de Federale Veiligheidsdienst.

Missen sommige Russen en de overheid het communisme?
Alexei: Ze missen het communistische tijdperk niet; ze hebben het nooit achter zich gelaten. Ze leven nog in de tijd van Iwan de Verschrikkelijke.

Denk je dat het volk jullie civiele ongehoorzaamheid kan waarderen? Zijn er eigenlijk copycats?
Alexei: De hele wereld applaudisseerde voor die piemel. Iedereen begrijpt wat die 'fuck you' van ons symboliseert. Onze kunst is te vernieuwend om goed na te kunnen apen, denk ik.
Yana Sarna: Er waren wel een paar trieste, niet echt succesvolle copycat-acties. Zoals de flashmob die de plagiërende provocateur Pyotr Verzilov organiseerde. Een seksistisch, Voina-achtig probeersel was dat.

Dat klinkt niet echt als een aanrader.
Oleg: Het komt echt totaal niet overeen met wat wij maken. Pyotr Verzilov en zijn vriendinnetje zijn touwtjespoppen van de politie. Hij is een half jaar geleden weggestuurd bij onze groep. Hij heeft Alexander Volodarsky erin geluisd, die op dat moment twee maanden in voorarrest zat en nu voor een jaar naar een kolonie gestuurd is om te boeten voor zijn daden. Pyotr waagde het om trots aan onze groep te verkondigen dat de gevangenschap van Alexander fantastische publiciteit voor Voina zou zijn. Hij nam de volledige verantwoordelijkheid voor zijn verraad en genoot er nog van ook.
Yana: Vervolgens hebben we hem uit de groep geknikkerd. Pyotr Verzilov probeerde ook nog Oleg en Natalia te laten arresteren, maar ze hebben kunnen ontsnappen. Terwijl Oleg en Leonid in de gevangenis zaten, verkondigde Verzilov dat de groep vond dat onder andere Poetin vermoord moest worden. Die uitspraken hebben ertoe geleid dat de aanklachten tegen Voina nog groter werden.

'The Palace Revolution': auto's omduwen in St. Petersburg.

Leonid rent over wagens van de Federale Veiligheidsdienst met op zijn hoofd een blauwe emmer. Die staat symbool voor de onschendbaarheid van de wagens zodra ze hun sirenes aan hebben. Ook als ze mensen overrijden kunnen de bestuurders op geen enkele manier aansprakelijk worden gesteld.

Ik snap het.
Yana: Het is jammer dat die nepperds de hiaten in hun eigen artistieke impotentie opgevuld hebben met onze naam.
Alexei: Pyotr Verzilovs heeft zijn blog gebruikt om de groep in diskrediet te brengen door fake nieuws te publiceren over dingen die nooit gebeurd zijn en stuitende dingen over vrouwen te zeggen.

Oké.
Leonid Nikolayev: Voina's kussen niet met politieagenten; wij neuken ze met een 65 meter lange pik.
Oleg: Er zijn meer dan 200 activisten die aan onze acties hebben meegedaan. Veel van die mensen blijven met ons werken.
Alexei: We vertellen je zoveel details over alles wat er gebeurd is, omdat we er zo geschokt van zijn.

Pyotr Verzilov probeerde Voina te kopiëren met 'Pinky Kisses'.

Denk je dat Pyotr al vanaf het begin een informant van de politie was?
Alexei: Hij geilt enorm op zichzelf. Het verlinken van een activist betekent voor hem vooral een kans om voor de televisiecamera's te kunnen verschijnen en interviews te geven. Informant of niet, ik kan één ding over hem zeggen: hij heeft zo weinig principes dat je gewoon niet verrast meer kunt zijn door een rotactie van hem.
Oleg: Hij heeft me trouwens ook beroofd. Hij heeft het groepsarchief gestolen en al mijn kunstboeken.

Het gezicht van Natalia Sokol nadat ze is aangevallen door Russische veiligheidstroepen.

Vertel me eens over de jullie minst bekende actie 'Fuck for the Heir Medvedev's Little Bear!'.
Alexei: Dat was een in scène gezette orgie in het Biologische Museum vlak voor de verkiezing van Medvedev. (Kijk). We wilden de aandacht vestigen op de schandalen en de corruptheid binnen de verkiezingen. Het was ons portret van het Rusland van voor de verkiezingen, het Rusland waarin iedereen het met iedereen doet terwijl een onwettige President verrukt toekijkt.

Was het niet lastig voor de mannen om een erectie te krijgen in zo'n koud museum?
Oleg: Voina heeft nooit last van impotentie, niet seksueel en niet metafysisch.

Heb je enig idee wat Medvedev ervan vond? Wat was de reactie van het publiek?
Oleg: De autoriteiten kunnen aan niets anders denken dan aan manieren om nog meer oliegeld buit te maken, protesten te onderdrukken en onze rechten te schenden.

Wat inspireerde jullie tot 'A Cop in a Priest's Robe'?
Oleg: Het is een absurd beeld van een politieagent die een priestergewaad draagt en totale onschendbaarheid geniet. In dit pak heb ik vijf grote zakken met eten in de supermarkt gepakt. Ik liep langs de kassa zonder te betalen, passeerde de beveiligers en liep op mijn gemakje de winkel uit. Niemand die ook maar iets zei of deed. Een smeris in priesterkledij is als Satan: hij kan doen wat hij wil.

Oleg Vorotnikov tijdens 'A Cop in a Priest's Robe'.

Vonden de burgerbakkers van McDonald's het leuk dat jullie ze bekogelden met katten? Waar hebben jullie die schattige poesjes vandaan gehaald?
Natalia: We verzamelden hongerige katten in de buitenwijken van Moskou. We maakten er een happening van en hebben ze gelijk maar even gevoerd met gratis hamburgers. De katten landden kunstig op vier poten, gristen wat vlees mee en renden weg.

Was het lastig om een pik van 65 meter lang op een brug te tekenen en denk je dat het penisnijd was waardoor de Federale Veiligheidsdienst zo geïrriteerd was?
Leonid: We hadden 66 liter verf. Negen activisten gooiden het vanuit het blik op de brug, waarna ze keihard wegrenden voor de brugbeveiligers.
Natalia: De bewakers begonnen ons al snel te schoppen -daarom is één bal niet helemaal af. Uiteindelijk hebben ze Leonid te pakken gekregen. Hij is in elkaar gerost.

Hoe was het in de gevangenis en zijn de jongens met de dood bedreigd toen ze er zaten?
Oleg: Toen we de eerste week in bewaring waren gesteld, kregen Leonid en ik niet de kans om onze eigen advocaten te kiezen. We mochten niet bellen. We werden ondervraagd zonder dat er officiële papieren waren. Ik heb sinds 15 november geen gevoel meer in mijn linkerarm, omdat ik die dag 17 uur geboeid was.
Alexei: Gezonde gevangenen worden samen opgesloten met mensen die aan besmettelijke ziektes lijden, zoals tuberculose, HIV en hepatitis. Er zat veel ongedierte in de cel.
Oleg: In mijn cel was het raam kapotgeslagen en er waaide een koude wind naar binnen. De muren zaten onder de schimmel, zwammen en smerige vloeistoffen. De cel was erg klein. Het was er verschrikkelijk onhygiënisch. Er waren geen medicijnen en ik kreeg geen drinkwater.
Leonid: Verder is er amper de mogelijkheid om jezelf te bewegen. Oleg en zijn celmaten hadden een bal gemaakt van vieze sokken om mee te kunnen voetballen.

Zie je een overeenkomst tussen Voina en Banksky? Bewonder je zijn werk?
Oleg: Ik heb Banksky's kunst altijd gaaf gevonden. Hij is groot.
Alexei: Wat voor ons heel zwaar telt, is dat hij ons een helpende hand gaf op het meest kritieke moment. Hij betaalde de borg van zowel Oleg als Leonid en financierde ook nog eens hun advocaten. Maar wat belangrijker is: hij trok wereldwijd aandacht voor dit probleem -het probleem van mensenrechtenschendingen in Rusland.

Wat gebeurt er als Oleg en Leonid hun zaak verliezen? Komen er dan wraakacties van Voila?
Oleg: Er is nu al heel lang geen juridisch systeem in Rusland. De politieke beslissingen worden gemaakt in de achterkamertjes van het Kremlin. Rechters geven hier niks om wetten. Ze gehoorzamen de hogere hand. In Rusland 'winnen' of 'verliezen' mensen geen strafzaken.

Wie hebben Oleg en Leonid aangevallen na hun persconferentie? En is er hoop op vervolging?
Yana: Op 3 maart hebben zeven politieagenten in burger Oleg Vorotnikov, Leonid Nikolayev, Natalia Sokol en haar kleine Kasper in St. Petersburg aangevallen en ze zwaar mishandeld.
Oleg: Eén agent viel Lenya van achter aan. Ze hadden de kinderwagen werd omgeduwd en sloegen Kasper in zijn gezicht. Twee anderen sloegen Natalia naar de grond en begon haar te schoppen. Ze verwondden haar hand. Ik slaagde erin om los te komen van de politie en heb mezelf op Natalia geworpen. Toen kregen mijn rug en hoofd een pak slaag.
Alexei: Er is hier in Rusland nog niet de kleinste kans dat agenten worden gestraft voor hun misdaden. Ze zijn onschendbaar.

Concert in de rechtzaal, waarbij 'All Cops Are Bastards' gespeeld werd voor politiemannen en rechters.

Wat is je lievelingsactie?
Yana: De 'Cock in the Ass'-actie vond ik goed. Dat was een punkconcert in de rechtszaal. Voina-activisten hadden gitaren en versterkers meegenomen en speelden het nummer 'All Cops Are Bastards'. Superleuk.

Wat heeft de toekomst in petto voor Voina?
Alexei: De toekomst van Voina is nu. Met onze kunst voeren we oorlog met de maffia die aan de macht is in Rusland. Mensen van over de hele wereld horen onze boodschap.

Wat wil je uiteindelijk voor Rusland?
Natalia: We willen een revolutie zonder bloedvergieten. We willen een eind maken aan dit vuile, autoritaire regime.

Als je de worstelingen van Voina tegen de criminele aantijgingen wilt volgen, is free-voina.org je man. Om alle acties die ze sinds 2007 hebben ondernomen te bekijken, ga je hier.

HENRY LANGSTON