Jaarlijks is op 17 mei de Internationale Dag tegen lhbti+ fobie, ook wel bekend als IDAHOT. Op deze dag in 1990 schrapte de Wereldgezondheidsorganisatie homoseksualiteit officieel van de internationaal gehanteerde lijst van ziekten, waarin homoseksualiteit te boek stond als een psychische aandoening. Op veel plekken wappert de regenboogvlag en worden er activiteiten georganiseerd. Is dit zinvol en waarom is het belangrijk?

Een regenboogvlag aan het gemeentehuis, de aanwezigheid van een burgemeester bij een Pride of een hetero die bevriend is met een lhbti+ persoon. Het zijn allemaal zichtbare symbolen of gedragingen die bijdragen aan het veranderen van de sociale norm ten aanzien van de acceptatie van de lhbti+ gemeenschap. 

Statement

De sociale norm, het idee van wat wij als mensen hebben van ‘wat hoort’ en ‘wat normaal is’, is een sterke voorspeller van gedrag, die ook belangrijk is in het tegengaan van discriminatie. De Internationale Dag tegen lhbti+ fobie op 17 mei leent zich uitstekend voor iedereen om een statement te maken en te laten zien je dat je uitsluiting, haat, geweld en discriminatie jegens lhbti+ personen afkeurt en daarmee een norm stelt.

De wetenschap over de zichtbaarheid van symbolen 

Voor de lhbti+ gemeenschap heeft het gebruiken van deze symbolen ook positieve effecten. Symbolen kunnen namelijk bijdragen aan het ontstaan van een groepsgevoel*. En zoals socioloog Collins** stelt, door gezamenlijk de aandacht te vestigen op bepaalde objecten en/of activiteiten en daardoor ook in een gedeelde gemoedstoestand te raken wordt onder andere onderlinge solidariteit gecreëerd door zulke 'interaction ritual chains’ Dan gaat het bijvoorbeeld over het meelopen in een Pride Walk of het meevaren op een boot tijdens een Canal Parade. De zichtbaarheid van lhbti+ personen en de symbolen en evenementen, is de laatste jaren toegenomen.

Regenboogvlag

De regenboogvlag groeide de afgelopen jaren sterk in haar bekendheid als symbool voor de lhbti+ gemeenschap. De eerste versie van de vlag werd in juni 1978 ontworpen door de Amerikaanse kunstenaar Gilbert Baker uit San Francisco. Inmiddels is de rood-oranje-geel-groen-blauw-paars gekleurde vlag een vaste waarde geworden. Steeds vaker hijsen gemeenten, bedrijven en organisaties de regenboogvlag op bijzondere dagen als zichtbare steun aan lhbti+ personen. Zelfs WhatsApp en sociale media hebben een regenboogvlag toegevoegd aan hun emoji’s.

Sinds 2017 is er discussie over de populaire versie van de regenboogvlag, die zou ook groepen uitsluiten. De Amerikaanse stad Philadelphia voegde de kleuren zwart en bruin toe aan de vlag, ter ere van lhbti+ personen van kleur. Inmiddels is er ook een variant van de regenboogvlag die naast zwart en bruin ook de vlag van de transgemeenschap (wit-roze-blauw) heeft toegevoegd. Deze ‘Progress Pride’ vlag wordt, ook in Nederland, steeds vaker gebruikt.

Regenboogpad

Een andere veel gebruikte manier om te laten zien dat seksuele en genderdiversiteit er mag zijn in de openbare ruimte is het aanleggen van een regenboogpad, ook wel regenboogzebra genoemd. De eerste in Nederland werd aangelegd in 2013 in Utrecht en inmiddels zijn er nu verspreid over het land ongeveer dertig te vinden. Een onderzoek van Movisie toonde eerder aan dat een meerderheid van de inwoners (71 procent) weet waar een regenboogpad voor staat. Veel mensen vinden het een positief signaal.

Ook worden er kanttekeningen geplaatst. Zo geeft Veilig Verkeer Nederland aan dat een regenboogpad niet voldoet aan de wettelijke eisen van een voetgangersoversteekplaats en zo voor verwarrende en gevaarlijke situaties kan zorgen. Zij adviseren de associatie met een ‘echt’ zebrapad te vermijden en de gekleurde banen bijvoorbeeld haaks op de weg aan te brengen in plaats van evenwijdig.

Zichtbaarheid in de openbare ruimte; een keerzijde?

Er zijn natuurlijk nog veel meer manieren om lhbti+ zichtbaar te maken in de openbare ruimte. Bijvoorbeeld met een kunstwerk, regenboogbankjes, of regenboogbelettering op het stadhuis. Vaak krijgen de collega’s van Movisie de vraag of dergelijke zichtbaarheid nu echt helpt. Of het niet eigenlijk een vorm van symboolpolitiek is. Natuurlijk is het enkel aanleggen van een regenboogpad niet voldoende. Het kan wel bijdragen aan een proces om meer aandacht voor lhbti+ personen op gang te brengen. Zo hebben we bijvoorbeeld gezien dat in gemeenten waarin een raad tegen een regenboogpad stemde, er burgers en organisaties in beweging kwamen om het onderwerp op de agenda te zetten. Zo kan ook bijvoorbeeld het organiseren van een Roze Zaterdag aanleiding zijn voor een gemeente om bredere aandacht en interesse voor lhbti+ thema’s te stimuleren en versnellen.

Bekijk kennis over regenboogbeleid

Bronnen:

 *(The four elementary forms of sociality: framework for a unified theory of social relations, Fiske, A. P. 1992).
**(Collins, R. 2014).