“Zullen we naar de noordelijke motu’s gaan?”, stelt Floris voor. “De onbewoonde eilandjes aan de buitenring van de archipel schijnen werkelijk prachtig te zijn.” Na een aantal weken stilliggen in Rikitea zijn we wel toe aan een andere omgeving. Maar mag het wel? Vanwege de corona-gevallen op Tahiti is het verboden om naar andere eilandengroepen van Frans-Polynesië te reizen. Eigenlijk mag zeilen zelfs niet binnen dezelfde archipel. Gelukkig is bij ons in Gambier het gevreesde virus ook na een maand lockdown nog nergens te bekennen. De lokale bevolking is de strikte maatregelen beu en vaart weer af en aan. Ze moeten ook wel, want Rikitea is het enige dorp in de archipel. De gendarmerie staat het verkeer tussen de eilanden van de archipel dan ook oogluikend toe. Tijd om op verkenning te gaan!
Van de kaart
Toch twijfelen we… Het noordelijke deel van de Gambier-archipel is niet in kaart gebracht. Is het wel veilig om daarheen te varen, met al die stukken koraal die verraderlijk vanaf de bodem oprijzen? We vragen het Jaap en Minke van Eastern Stream, die hier al langer zijn dan wij. “Geen probleem hoor”, zegt Jaap. “Wij zijn daar al geweest en hebben de route digitaal opgeslagen.” Even later zetten wij met hen en nog twee boten koers naar het noorden. Eastern Stream voorop, als Moeder de Gans met haar kuikens.
Op de uitkijk om het koraal te omzeilen
Voor de zekerheid staat Floris op de boeg op de uitkijk. Dankzij de hoogstaande zon en het heldere water ziet hij de beruchte koraalkoppen goed. We houden ze op veilige afstand, terwijl ons treintje zeilboten ertussendoor slalomt. Zonder problemen bereiken we zo de motu’s. Eromheen barst het van de koraalkoppen, maar we vinden een stuk zandbodem om te ankeren. Snorkelend ziet Floris dat ons anker zich goed heeft ingegraven. “Maar als de wind draait, zou de ketting een koraalkop verderop kunnen raken”, zegt Floris als hij weer bovenkomt. “Dan maken we wat stootwillen vast aan de ankerketting”, besluit Ivar. Deze houden de ketting een stukje omhoog, zodat we goed vastliggen zonder het kwetsbare, langzaam groeiende koraal te beschadigen.
Wonderbaarlijke biodiversiteit
Een honderden meters brede ring van koraal ligt rondom een groot deel van de Gambier archipel
Vrijwel de hele Gambier-archipel wordt omsloten door een ring van koraal, van soms wel honderden meters breed. Dankzij die ring liggen we in een soort lagune midden op de oceaan. Terwijl het water hier vlak, kristalhelder en azuurblauw is, breken even verderop metershoge oceaangolven met veel geweld tegen het rif. Hier en daar is land boven op de koraalring ontstaan. Puaumu, het pittoreske eiland waar wij nu liggen, bestaat geheel uit koraalsteen. De struiken en kokospalmen geven het eiland een hoog ansichtkaartgehalte.
Op de weinige vierkante meters land vinden we verschillende planten, vogels en krabben. Maar vooral onder water is het een drukte van belang. Vanaf het strand zien we een kleine zwartpunthaai zwemmen, zijn vin komt nét boven water. Als we snorkelen, vergapen we ons aan de vele soorten en vormen koralen. Sommige lijken net bonsaibomen. We zien ontelbare kleine en grote vissen in alle kleuren van de regenboog. Een school blauwe visjes zoekt snel dekking in het koraal zodra we dichterbij komen. We beseffen dat we voor anker liggen in het leefgebied en de kraamkamer van talloze diersoorten.
Vuilnisbelt op het koraal
Allerlei soorten plastic spoelen aan
Als we een rondje om het eiland lopen, stuiten we achter de hoogwaterlijn op een enorme hoeveelheid plastic. Het lijkt wel een vuilnisbelt waar allerlei troep uit de Pacific is aangespoeld. Vuistdik touw, een teenslipper, een flesje met Aziatische teksten erop, een toiletbril, een stuk visnet, tientallen colaflessen, een lege jerrycan en ga zo maar door. Hoe is het mogelijk dat zo’n prachtig, onbewoond stuk natuur zo vervuild is? “Allemaal relikwieën van de wegwerpmaatschappij”, merkt Ivar cynisch op. Aan de kant van de lagune heeft het afval een lokale oorsprong. Gescheurde lijnen en drijfboeien van parelkwekers. Een deel van het plastic valt in kleine stukjes uiteen als we het oppakken. Een ramp voor het leven op en rond dit kleine eiland.
Vele handen verzamelen veel plastic
Al snel verzamelen we een flinke stapel plastic afval
“Laten we het opruimen!” stelt Floris voor. Het kost ons geen enkele moeite de bemanning van alle boten te overtuigen om mee te doen. De volgende ochtend spreken we om negen uur af op het strand. Gewapend met vuilniszakken, drinkwater en lunchpakketten beginnen we vol goede moed. Nog geen een uur later is de verzamelde berg afval al metershoog, terwijl pas een klein deel van het strand is opgeruimd. Om moedeloos van te worden, maar we zien wel resultaat. “Wat gaan we met al deze troep doen?”, vragen we ons af.
Het plasticdilemma
Er ontstaat een discussie: “Recyclen is het beste. Zullen we het afval in zakken aan boord zetten en terugvaren naar Rikitea?”, stelt een Duitse zeiler voor. “Recyclen heeft ook mijn voorkeur, maar dan kunnen we maar een klein deel meenemen”, overweegt Floris. Jaap blijft nuchter: “Ze doen hier niet aan recycling. In Rikitea verbranden ze het plastic, gewoon in de open lucht.” Ivar voegt toe: “Als we het laten liggen, zal het verder versnipperen en uiteindelijk als microplastics de voedselketen binnendringen.”
We besluiten tot de minst slechte optie: alles hier zelf verbranden. Behalve de parelboeien, die kunnen de kwekers hergebruiken. Ze betalen zelfs voor teruggevonden exemplaren. We zetten onze opruimactie voort en aan het einde van de dag is bijna de helft van de kustlijn opgeruimd. Dus gaan we de volgende dag door. Resultaat na bijna drie dagen zwoegen: een schoon eiland, enkele schroeiplekken op het strand en een voldaan gevoel bij de zeilers.
Van rimpel tot golf
Met de bemanningen van vier boten maken we Puaumu schoon
Uiteraard beseffen we dat zo’n opruimactie een druppel op een gloeiende plaat is, en plastic verbranden verre van ideaal. Toch denken we dat het voor het leven op en rond dit prachtige koraaleiland – hoe tijdelijk ook – een verschil kan maken. Iedereen die meehelpt, begrijpt de omvang en complexiteit van plasticvervuiling beter. Ook maakt het je bewust van hoe je zelf met plastic omgaat. Hoe meer mensen meehelpen opruimen, hoe sneller dit soort acties uitgroeit van een rimpel tot een golf; die weer bij kan dragen aan een groter draagvlak voor oplossingen die plasticvervuiling voorkómen. Denk aan strengere wetgeving, statiegeldregelingen en materiaalinnovatie. “Uiteindelijk voelt het ook gewoon goed om iets terug te doen voor de prachtige natuur hier”, vat Floris ons gedeelde gevoel goed samen.
Meer informatie? Kijk hier voor andere duurzame oplossingen en onze zeilavonturen.
Tags: Duurzaam, Sailors for Susatinability, Vertrekkers Last modified: 17 maart 2021
