Sailors for Sustainability: zelfgemaakt smaakt beter

“En nu maar schrapen!” beveelt Hervé met een glimlach. Hij heeft net uitleg gegeven aan Floris, die een rasp stevig tussen zijn benen klemt. Met beide handen houdt hij een halve kokosnoot vast, terwijl onder hem een teiltje staat om het vruchtvlees op te vangen. In een vloeiende beweging wrijft hij de binnenkant van de noot langs de randen van de ovale rasp. Langzaam vult de schaal zich met kokosschaafsel. “Nog even doorwerken, er komen veel zeilers vandaag”, zegt Hervé. Ivar aanschouwt de werkzaamheden watertandend. Zijn gedachten gaan naar de kombuis. Kokosnoten zijn hier in overvloed, dus wil hij ze graag in recepten gebruiken. Die middag vindt hij gelijkgezinden tijdens de barbecue. Het wordt de aftrap van een drukke uitwisseling van recepten met lokale ingrediënten.

Broedplaats barbecue

Alle boten hebben iets zelfgemaakts meegenomen naar de zondagse barbecue op het eiland Taravai. Gretig proeft iedereen elkaars salades, bijgerechten en baksels. Is het dat we allemaal weer eens wat anders eten, of smaken andermans gerechten echt beter? Het regent complimenten. “Hoe heb je dat gemaakt?”, is een veelgehoorde vraag. De koks onder de bemanningen grijpen hun kans om hun kookrepertoires uit te breiden.

Natuurlijk, langeafstand zeilers zijn gewend om veel eten zelf te maken. Een verse bakker of goed restaurant zit nu eenmaal niet vaak om de hoek. Zelf koken bespaart daarnaast ook geld. Zoals velen hier gebruikt Ivar het liefst verse ingrediënten, daarmee kan hij beter gezondere maaltijden bereiden dan met de voorverpakte producten uit de supermarkt. De uitdaging is om lokale vruchten te verwerken in smakelijke gerechten. Gelukkig zijn er genoeg andere zeilers voor inspiratie. Vanwege de lockdown liggen we al maandenlang in de Gambier-archipel met dezelfde groep van zo’n 30 boten. Er is altijd wel iemand die raad weet met al het lekkers dat hier groeit. En zo ontstaat een heuse hype rondom zelfgemaakt, lokaal eten en drinken, waar ook wij enthousiast aan mee doen.

Veelzijdige kokos

Overal groeien hier kokospalmen: vanaf het meest schrale, zoute zandstrandje tot diep in de bossen. De rijpe, bruine noten bevatten veel vruchtvlees en liggen letterlijk voor het oprapen. De jonge, groene zitten vol met heerlijk zoet kokoswater. Maar dan moet je ze wel uit de palmen zien te krijgen. Als ze niet te hoog hangen, komt onze pikhaak daarbij goed van pas. Het openmaken van de kokosnoten is nog wel een tijdrovend klusje. Al snel voegen we daarom onze accuboor- en zaagmachine toe aan het keukengereedschap. En voor het vruchtvlees gebruiken we een schroevendraaier of lenen we de rasp van Hervé.

Het kokoswater is bijzonder dorstlessend en drinken we meteen op. Het vruchtvlees verdwijnt als stukjes door de yoghurt of geraspt in salades, koekjes en cakes. En als je het kokosschaafsel uitwringt met een theedoek krijg je verse kokosmelk. Heerlijk in curry’s of om vis in te stoven.

Échte receptuuroptimalisatie                                               

Ook bananen groeien hier als onkruid. Als we weer een tros hebben bemachtigd, hangen we die aan de bezaangiek. Maar ja, een week later zijn prompt alle bananen tegelijk rijp. Dus gaan er bananen door de yoghurt, mengen we ze door smoothies en maken er pannenkoekenbeslag mee. Maar nog houden we dan over. Het inspireert Ivar om een nieuw type cake uit te proberen. Eentje met slechts vijf ingrediënten: banaan, geraspte kokos, eieren, rozijnen en een beetje bloem. “Smullen!”, roept Floris als hij een nog warm stukje opsmikkelt. “Deze receptuur is geoptimaliseerd voor meer smaak en betere kwaliteit”, grapt Ivar. Toen hij in de voedingsmiddelenindustrie werkte, werden recepten op een heel andere manier ‘geoptimaliseerd’. Suikers, water en goedkope surrogaten werden toegevoegd om de winst omhoog te krikken. “Eigenlijk is zelf eten maken met lokale ingrediënten een daad van verzet tegen de almachtige industriële voedingsgiganten”, aldus Ivar met een knipoog.

Kakelverse koffie

“Lekker bakkie!”, zegt Ivar als hij een slok van z’n koffie neemt aan boord bij Minke en Jaap van Eastern Stream. “Helemaal zelfgemaakt!” zegt Jaap trots. “Echt waar?” Ongelovig denkt Ivar terug aan onze bezoeken aan duurzame koffieboeren in Brazilië en Peru. Het hele proces van plant tot kopje was enorm veel werk, zelfs met machines om de bonen te pellen. Maar Jaap meent het echt. “Kom morgen mee plukken. De koffiebessen zijn nu rijp,” zegt Jaap met een uitnodigende lach. En zo staan ze de volgende ochtend weer bij Hervé in de achtertuin.

“Ga jullie gang, wij doen niets met de bessen. Het is ons te veel werk”, zegt Hervé. Op zijn erf barst het van de koffiestruiken omdat vroegere bewoners er geld mee verdienden. Ivar en Jaap plukken erop los. Een paar uur later hebben ze allebei een rugzak vol rode koffiebessen. Terug aan boord dienen zich de volgende tijdrovende karweitjes aan. De bonen uit de bessen werken, dan vier dagen laten drogen, daarna de beige vliesjes van de bonen pellen en dan de bonen roosteren in de wok. Als Ivar tot slot de bonen in de koffiemolen giet en er een boon op de grond valt, pakt hij hem direct weer op. Als je elke koffieboon een paar keer door je handen hebt gehad, laat je er echt geen een ontsnappen. “Smaakt deze verse koffie echt beter, of lijkt dat maar zo omdat de keten van bes tot kopje haast niet korter kan?” vraagt Ivar zich af.

Duurzamer

Behalve de goede smaak, is ook de bijsmaak goed. Omdat de ingrediënten lokaal zijn, scheelt het verpakkingsmateriaal, transport, opslag en koeling. Bovendien vermindert het voedselverspilling, want als je moeite doet om eten en drinken te verzamelen en bereiden, ben je extra zuinig en gooi je niets weg. Ook vergt het niet veel fantasie om te bedenken dat pure ingrediënten beter zijn voor je gezondheid dan industrieel geproduceerd voedsel met veel toevoegingen. “En vergeet de lokale boeren niet”, voegt Floris toe. “Die zijn er ook bij gebaat, zeker als je direct van hen koopt.” Zo kan zelfgemaakt eten ook ecologische en sociale voordelen hebben en is het dus een stuk duurzamer.

Aanstekelijk

Voor de zeilers in Gambier is duurzaamheid niet per se de belangrijkste reden zijn voor de hype : zelfgemaakt eten proeven en delen werkt gewoon aanstekelijk. Van Minke krijgen we een potje kefir, waarmee we gemakkelijk een soort yoghurt kunnen maken. “Melk toevoegen, roeren en de volgende dag zeven”, legt ze uit. De kefir vermenigvuldigt zich, dus na een week geven ook wij een deel weg. “Zelfgemaakt eten delen is eigenlijk net als kefir doorgeven. Het kan zich eindeloos verspreiden”, concludeert Floris. “Als je bereid bent er tijd voor te maken, smaakt zelfgemaakt eten en drinken zowel letterlijk als figuurlijk veel beter”, voegt Ivar toe. Ook in Nederland zijn er genoeg lokale ingrediënten om zelf mee te koken. En net als binnen de zeilersgemeenschap van Gambier is het zelf maken, proeven en delen van eten nog leuker als je het samen met anderen doet.

Meer informatie? Kijk hier voor andere duurzame oplossingen en onze zeilavonturen.