Sailors for Sustainability: Halverwege

Na vier en een half jaar en dik 29.000 mijlen zeilen sinds ons vertrek uit Nederland zijn we in Nieuw-Zeeland aangekomen. Geografisch gezien zijn we nu halverwege onze reis rond de wereld op zoek naar duurzame oplossingen. We hebben 25 landen bezocht en 50 duurzame oplossingen gedocumenteerd. Het voelt als een natuurlijk moment om de tussentijdse balans op te maken. Hoe staan we ervoor? Wat hebben we tot nu toe gevonden? En: hoe gaat onze reis verder?

Hoe het allemaal begon

Eerst even terug naar het begin. Waarom gingen we ook alweer op reis? “We maakten ons grote zorgen”, blikt Ivar terug. “Dankzij de moderne wetenschap, zoals satellietwaarnemingen en oceaanonderzoek, weten we dat onze wereld er slecht aan toe is. Klimaatontwrichting, uitsterven van planten en dieren, ontbossing, vervuiling, economische- en financiële crises beheersen het nieuws. Daarbij komt dat de sociale ongelijkheid groot is en toeneemt. Alleen al het feit dat de rijkste 20% van de wereldbevolking ruim 80% van alle energie en grondstoffen consumeert, toont aan dat niet zozeer bevolkingsomvang het grootste probleem is, maar gedrag.” Het is allemaal niet om vrolijk van te worden. Wat ons opviel: juist nu we als mensheid onze koers fundamenteel moeten veranderen om te kunnen overleven op deze planeet, ontbreekt een concreet en hoopvol perspectief.

“Als wij nou eens op zoek gaan naar duurzame succesverhalen?” vroegen we ons af. Het is toch veel motiverender als mensen zien welke goede voorbeelden anderen geven? Zo besloten we om technieken en praktijken te belichten die laten zien hoe we als mensheid in harmonie met de natuur en met elkaar kunnen leven. “Daarmee kunnen we hopelijk in woord en beeld brengen hoe een ecologisch houdbare en sociaal rechtvaardige samenleving eruit kan zien!” riep Ivar destijds. Het is een ambitieuze vraagstelling, omdat er zoveel aspecten aan zitten. Dus pakten we het breed aan: energie, ecosystemen, transport, economie, spiritualiteit, gemeenschap, voedsel, klimaat en gebouwen. Op allerlei gebieden hoopten we oplossingen te vinden.

Veel inspirerende oplossingen

Nederland fietsland

Onze ontdekkingsreis per zeilboot leverde al snel inspirerende voorbeelden op. In Europa kwamen we bijvoorbeeld al veel energie-oplossingen tegen. We staan er niet altijd bij stil, maar Nederland is hét fietsland. Van onze fietscultuur en bijbehorende infrastructuur kunnen andere landen nog heel wat leren. Denemarken loopt voorop met de isolatie van gebouwen. Het is misschien niet het meest sexy onderwerp, maar energiebesparing is een belangrijk onderdeel van de oplossing. Daarnaast vonden we veel mogelijkheden om de energie die we écht nodig hebben, hernieuwbaar te maken. Door fossiele brandstoffen in de grond te laten zitten en hernieuwbare energiebronnen te gaan gebruiken, kunnen we de CO2-uitstoot drastisch verminderen en de ergste gevolgen van klimaatontwrichting beperken.

Windenergie voor en door iedereen op Samso

Het Deense eiland Samsø toont aan hoe windenergie de elektriciteitsbehoefte volledig kan dekken. En hoe alle weerstand tegen turbines verdwijnt wanneer de hele gemeenschap mede-eigenaar wordt en ook profiteert van de energie én winst. Noorwegen produceert zo veel waterkracht-energie dat er genoeg is om het weg- en watertransport in sneltreinvaart te elektrificeren. En in Spanje hebben we gezien hoe je met zonne-energie grootschalig elektriciteit opwekt, zelfs ’s nachts. “Dit soort voorbeelden verdienen, afhankelijk van de lokale klimatologische omstandigheden natuurlijk, navolging in de rest van de wereld!”, vat Floris samen.

Braziliaans voedselbos

Ook voor onze voedselvoorziening is er hoop, dankzij landbouwinitiatieven die uitgaan van samenwerking met de natuur. Daardoor wordt bodemerosie en biodiversiteitsverlies tegengegaan. In Brazilië is een ontbost, vergiftigd en schraal stuk land veranderd in een voedselbos dat per vierkante meter meer oogst oplevert dan industriële monocultuurlandbouw. En dat zonder gebruik te maken van kunstmest of landbouwgif. “Het lijkt net een jungle, compleet met insecten en vogels!” dachten we toen we door het voedselbos liepen. In Duitsland leerden we hoe je als boer kringlooplandbouw kunt bedrijven en dat ook financieel aantrekkelijk maakt door rechtstreeks aan 400 gezinnen te leveren. In Argentinië en Uruguay zagen we hoeveel land en dierenleed we kunnen besparen als we minder vlees gaan eten. Meer plantaardig voedsel eten is tevens goedkoper, gezonder, en maakt het de grond makkelijker om veel CO2 op te nemen.

Fundamentele veranderingen

Sardex de digitale munt voor een lokale en circulaire economie

“Het is fantastisch dat er genoeg oplossingen zijn voor een toekomstbestendige energie- en voedselvoorziening, maar daarmee zijn we er nog niet”, vindt Ivar. “Op veel terreinen zijn fundamentele veranderingen nodig: zo moeten we onze economie circulair maken, wetgeving veranderen en de manier waarop we werken herorganiseren. Zelfs ons geldsysteem is aan revisie toe.” Ook op die terreinen vonden we voorbeelden. “Bouwen met gerecyclede en natuurlijke materialen is niet alleen circulair, maar levert ook prachtige gebouwen op. De roep om ecocidewetgeving, waardoor grootschalige vernietiging van ecosystemen strafbaar wordt gesteld, wint aan kracht. Op sociaal gebied biedt coöperatief werken perspectief. Het brengt democratie op de werkvloer, betere lonen, en minder ongelijkheid en werkloosheid. En in Sardinië leerden we hoe de Sardex werkt, een digitale munteenheid die een lokale en circulaire economie ondersteunt”, somt Floris op.

Duurzaamheid van binnenuit

Europa’s meest bekende wandelbestemming

“De meeste oplossingen die we hebben beschreven, zijn lekker concreet en praktisch toepasbaar”, zegt Ivar. “Maar door onze zeilreis zijn we ook gaan inzien dat duurzaamheid van binnenuit misschien wel het belangrijkste is. Overal ter wereld hebben we vriendelijke mensen ontmoet die een leefbare toekomst voor hun kinderen willen. We voeren door ongerepte natuur die gelukkig goed beschermd is, omdat de pracht en waarde ervan erkend wordt. Onze westerse cultuur is zo gehaast, dat er bijna geen tijd meer is voor reflectie. Door te gaan wandelen, bijvoorbeeld, ontstaat die ruimte weer.”

Eco educatie op Ibiza

“Iedereen heeft een groen hart, we moeten alleen leren dat meer te gaan gebruiken”, zei Chris Dews op Ibiza, terwijl hij ons zijn eco-educatiecentrum liet zien. En op Paaseiland leerden we dat die grote stenen beelden er niet alleen staan voor de toeristen. Ze symboliseren de mana, de energie en waarden van hun voorouders, waardoor de huidige generatie zich nog steeds laat inspireren. Het zijn voorbeelden die aantonen dat duurzame gedragsverandering vanzelfsprekend wordt wanneer mensen gedreven worden door een innerlijke overtuiging.

Puzzelstukjes verzamelen

“Al onze ontdekte duurzame oplossingen zijn eigenlijk net stukjes van een grote, complexe legpuzzel”, legt Floris uit. “Naarmate we er meer verzamelen, zien we de contouren van een ecologisch houdbare en sociaal rechtvaardige samenleving steeds beter. Het is dan net een kompas dat ons gedrag richting geeft. En wel één gebaseerd op succesverhalen die al ergens op de wereld gerealiseerd zijn, niet op een utopie.” Tegelijkertijd realiseren we ons dat de puzzel nog lang niet af is. Ondanks dat we flink aan de bak moeten qua bootonderhoud, willen we daarom ook in Nieuw-Zeeland op zoek naar inspirerende duurzame initiatieven. Er valt nog genoeg te ontdekken.

Alle hens aan dek

Polly Higgins startte als Earth Lawyer de Ecocidebeweging

Ook al zijn we pas halverwege, onze reis heeft ons nu al hoopvoller gemaakt over de toekomst. We hebben zo veel concrete mogelijkheden gevonden om slimmer en beter met de natuur en met elkaar om te gaan. De volgende uitdaging is om al die goede voorbeelden overal tot een succes te maken. “Onderschat je eigen invloed nooit”, zeggen we tegen iedereen die ons vraagt wat ze zelf kunnen doen. “Je kunt zelf aan de slag met duurzame oplossingen. En denk aan jouw rol als lid van een familie en in de gemeenschap: als werknemer, ondernemer, consument, stemmer of investeerder.” Natuurlijk is ook systeemverandering nodig, maar die kan niet op gang komen zonder de steun van grote groepen mensen. Daarom is het zo belangrijk dat zoveel mogelijk mensen hun duurzame steentje bijdragen. De tijd dringt, het is echt alle hens aan dek.

Meer informatie? Kijk hier voor duurzame oplossingen en onze zeilavonturen.